Zie de Mens
100 jaar, 100 gezichten

16 november 2016

Een tentoonstelling rond een bepaald thema, dat zie je steeds vaker. Het portet lijkt dit jaar hèt thema. In januari had museum Arnhem al een mooie tentoonstelling over het thema zelfportret, getiteld: ‘Spiegelook’ (zie mijn blog over deze tentoonstelling). Sinds oktober kun je naar De Fundatie in Zwolle voor de tentoonstelling ‘Zie de Mens’ te zien. Vandaag ging ik een kijkje nemen.

Portretten met een verhaal
In de eerste zaal werd ik direct al getroffen door een expressief zelfportret van Oskar Kokoschka. Het verhaal achter dit schilderij is even zo aangrijpend. Kokoschka had een relatie met Alma Mahler, de weduwe van de componist Gustav Mahler. Iskar en Alma gingen samenwonen, Alma werd zwanger maar besloot het kind weg te laten halen. In een groot conservatief deel van Amerika zou men dit verhaal vandaagdedag tenenkrommend aanhoren, maar dit terzijde. Een jaar later verbrak Alma de relatie. Totaal ontdaan ging de Kokoschka vrijwillig in dienst in het Oostenrijkse leger. We schrijven 1915, ten tijde van de Eerste Wereldoorlog.

Wat moet je van me?
Ook aangrijpend is het verhaal achter het ‘Zelfportret met jodenpas’ van de kunstenaar Felix Nussbaum uit 1943. Nussbaum zat toen ondergedoken. Hoe het was om in 1943 jood te zijn, geeft de schilder pijnlijk weer. “Wat moet je van me?”, lijkt hij te vragen. Een jaar later werd Nussbaum vermoord in Austerlitz.

Bizar is dan de foto die tegenover het zelfportret van Nussbaum in dezelfde zaal hangt. We zien de fotografe Lee Miller zittend in een bad, in de oude badkamer van niemand minder dan Adolf Hitler. Voor het bad staan haar laarzen. De modder van concentratiekamp Dachau waar ze daarvoor was geweest, zit nog aan zit. “Alsof Miller de schade die Hitler met Dachau heeft aangericht in zijn eigen bad van zich afspoelt”, zo lezen we terug in de catalogus ‘Zie de mens’.

Jesus Serene
Hoe je iemand ziet hoeft niet per se te zijn zoals een ander die iemand ziet. Iemand kan dan ook verschillende gedaanten hebben. Kijk maar naar de Jezus figuur. Door de eeuwen heen en andere culturen hebben de Jezus-figuur gestileerd naar eigen inzicht. In haar aquarelreeks ‘Jesus Serene’ die te zien is op de tentoonstelling geeft Marlene Dumas haar eigen interpretatie aan de religieuze figuur. De kunstenares zei erover: “Het lichaam van Christus is van meet af aan metaforisch en abstract. Er is geen origineel om te kopiëren.”

Honderd beeldverhalen
Kunstcriticus Hans den Hartog Jager heeft honderd portretten op een mooie manier weten samen te brengen in een tentoonstelling. De verhalen achter de portretten maken de ze nog interessanter. Daarom vond ik de catalogus van de tentoonstelling met de gelijknamige titel ‘Zie de mens’ ook de moeite van het kopen waard. Naast pagina’s met een voorwoord, inleiding en bijschrijften bestaat het boekwerk uit honderd pagina’s. Voor elk jaar een pagina, met een portret. Een mooi naslagwerk!

De tentoonstelling ‘Zie de mens’ te zien tot en met 15.01.17. Voor meer informatie zie de site van museum De Fundatie.

Blog over Zie de mens, Museum De Fundatie door Zus van Zand

Blog over Zie de mens, Museum De Fundatie door Zus van Zand

Blog over Zie de mens, Museum De Fundatie door Zus van Zand

Blog over Zie de mens, Museum De Fundatie door Zus van Zand